Bankowość elektroniczna jest częścią nowej ekonomii w nowym świecie. W opracowaniu tym bankowość elektroniczna rozumiana jest jako alternatywne w stosunku do oddziału bankowego kanały dystrybucji usług finansowych (bankowych). Bankowość elektroniczna umożliwia interakcję banków z klientami poprzez elektroniczne urządzenia jak: komputer, telefon stacjonarny i komórkowy, a także telewizję interaktywną, bankomaty, terminale POS czy też kioski multimedialne.

Postępująca globalizacja nie pozwala nikomu żyć w nadziei, że elektroniczna rewolucja jego nie dotyczy. Elektronizacja działalności gospodarczej będzie miała większe lub mniejsze oddziaływanie na gospodarkę wszystkich państw. Nowoczesne formy kontaktu z bankiem staja się powoli standardem we współczesnym świecie. Najwięcej zyskają te banki, które zastosują je jako pierwsze. Nie ma ucieczki przed nowoczesnymi formami świadczenia usług. Europa Zachodnia odnosi się z pewną rezerwą do bankowości internetowej, chociaż uważa ją za nieuniknioną przyszłość rynku finansowego. Rozwój technologii informatycznych sprawia, iż banki nie mają wyboru, albo ograniczają swoje możliwości tworzenia dochodu z cyklu realizacji płatności.

Bankowość elektroniczna stanowi najszybciej rozwijający się obszar usług bankowych. Tak jak i w innych dziedzinach gospodarki, komputery i Internet przyczyniły się do szybkiej modyfikacji istniejących struktur i wprowadzania na rynek nowoczesnych usług, wielokrotnie przyśpieszających ich realizacje.

Z upływem lat zmienia się wyobrażenie oraz sama definicja bankowości elektronicznej. Dotyczy to zarówno osób pracujących, na co dzień w bankach jak i korzystających z ich usług klientów. Dlatego tak istotną sprawą jest próba zdefiniowania tego obszaru bankowości, który - jak należy się spodziewać - w ciągu niedługiego czasu będzie niezbędnym elementem w funkcjonowaniu każdej instytucji finansowej.

W literaturze można odnaleźć wiele prób zdefiniowania pojęcia bankowości elektronicznej. Podstawowa różnica tkwi w zakresie i szczegółowości omawianego problemu. Wielu ludziom kojarzy się ona przede wszystkim z bankowością internetową (dostępem do konta przez Internet). Często bankowość internetowa i elektroniczna - zarówno w mowie potocznej jak i w licznych publikacjach - są ze sobą utożsamiane. Fakt ten można wytłumaczyć brakiem jednoznacznej definicji samej bankowości elektronicznej, bez której nie da się stwierdzić, czym w rzeczywistości jest bankowość internetowa.

Podstawową ideą bankowości elektronicznej jest przede wszystkim elektroniczna obsługa klienta, tj. włącznie klienta jako użytkownika do skomputeryzowanego systemu bankowego. Istota jest zaś możliwość korzystania z usług bankowych niezależnie od miejsca i czasu. W. Chmielarz definiuje ją jako nowoczesną formę realizacji usług bankowych, pozwalająca na korzystanie z nich z dowolnego miejsca na świecie bez fizycznej potrzeby odwiedzania placówki banku. W. Chmielarz, systemy elektronicznej bankowości i cyfrowej płatności.

B. Kosiński podaje następująca definicję: wszelkie, oparte na zastosowaniu elektronicznych urządzeń telekomunikacyjnych świadczenie usług bankowych na odległość, które pozwala klientowi na korzystanie z tych usług w siedzibie własnej lub w miejscu zamieszkania. Należałoby jednak tutaj dodać, że usługa może być w praktyce udostępniona także za pośrednictwem urządzeń bezprzewodowych (np. notebook, telefon komórkowy) w dowolnym miejscu.

Inne spojrzenie na temat e-bankingu ma D. Kornik, według której bankowość elektroniczna oparta jest na pieniądzu elektronicznym, zaś sam pieniądz elektroniczny określa jako: zespół środków techniczno - informatycznych, magnetycznych, elektronicznych i teletransmisji, pozwalających na obrót pieniężny bez nośnika papierowego i zakładający trójstronne związki między bankiem, handlem i konsumentami, mieszczący się w ogólnym procesie komputeryzacji stosunków finansowych, jaki rozwija się na świecie od lat siedemdziesiątych”. W założeniu tym zawęża się jednak bankowość elektroniczną jedynie do obrębu dokonywania płatności przy zawieraniu transakcji w handlu elektronicznym.

Jedna z najczęściej cytowanych w polskiej literaturze definicji bankowości elektronicznej pochodzi z raportu EDS. Według jego autorów pod tym pojęciem kryją się wszelkie rozwiązania biznesowe i technologiczne, umożliwiające interakcję banku i jego klientów przez urządzenia techniczne przekazujące dane kanałami elektronicznymi, m.in.: SMS, telefony z obsługą WAP, call - centem oraz Internetu, przy jednoczesnej integracji takiego kanału wymiany usług i informacji w strukturze organizacyjnej i technologicznej banku.

Definicja ta określa trzy charakterystyczne cechy bankowości elektronicznej:

Tak rozumiana bankowość elektroniczna obejmuje swoim zasięgiem nie tylko najpowszechniej znaną bankowość internetową, czy home - banking, ale również wszelkie usługi wykonywane za pomocą takich urządzeń jak telefon czy bankomat.

Podobnie ja w raporcie EDS, Rada Bankowości Elektronicznej zdefiniowała ją jako formę usług oferowanych przez niektóre banki, polegającą na ułatwieniu klientowi dostępu do jego rachunku za pomocą komputera bądź innego urządzenia elektronicznego i łącza telekomunikacyjnego.

W literaturze często można spotkać się z wyrażeniem „bankowość wirtualna”. Używa się go zamiennie z bankowością internetową, co ma podkreślić, że chodzi o przedsiębiorstwo bankowe nieposiadające innych kanałów dystrybucji poza Internetem, względnie takie, w których inne kanały odgrywają rolę marginalną, zapasowa. Najważniejszym pozostaje jednak fakt, iż banki te nie posiadają sieci oddziałów. Odróżnia je to od klasycznych banków, które mogą również świadczyć podobne usługi, wykorzystując Internet jako jedne z kanałów dystrybucji.

Rozwój bankowości elektronicznej

W grudniu 1994 roku w Stanach Zjednoczonych powstał pierwszy na świecie bank internetowy - La Jolla Bank FSB, z siedzibą w Kalifornii. Bank ten wprowadził usługę zwaną obecnie Home Banking. Usługa ta polegała na tym, że za pomocą komputera i dostępu do Internetu klient mógł na bieżąco sprawdzać stan swojego konta bankowego oraz rozporządzać środkami na nim zgromadzonymi. Bank ten do dzisiaj dysponuje również realnymi placówkami, w których obsługuje się klienta tradycyjnie. Dopiero w 1995 roku powstał pierwszy w pełni internetowy bank, o nazwie Security First Network Bank. Był to wtedy jedyny bank, z którym klient nie miał fizycznego kontaktu, gdyż nie posiadał on żadnych placówek obsługujących klienta. Natomiast wszelkich wpłat i wypłat można było dokonywać za pośrednictwem poczty, bankomatów i tradycyjnych banków (przelewów). Całkowita obsługa odbywała się za pośrednictwem Internetu.

Głównym celem postawionym pierwszym istniejącym bankom elektronicznym było opracowanie jak najlepszych zabezpieczeń i stopniowe zwiększanie jakości i ilości świadczonych usług.

Pionierem bankowości elektronicznej w Polsce był Powszechny Bank Gospodarczy S.A., który jednak wkrótce po wprowadzeniu na rynek nowej oferty został wchłonięty przez PEKAO S.A., który kontynuował rozpoczęte prace w PBG S.A. W październiku 1998 roku bank PEKAO S.A. uruchomił swój “elektroniczny” oddział o nazwie “Telepekao 24”. Dopiero po roku czasu na rynku internetowym pojawił się pierwszy konkurent dla tej usługi, a mianowicie w listopadzie 1999 roku swoje elektroniczne usługi zaoferował Bank Przemysłowo - Handlowy. Od tego czasu na naszym rynku pojawiło się w krótkim odstępie czasu wiele tego typu banków. Rozpoczęła się rywalizacja między nimi o opanowanie nowego segmentu rynku.

W listopadzie 2000r. pojawił się pierwszy w pełni wirtualny bank w Polsce, gdyż BRE Bank S.A. otworzył mBank - internetowy bank bez realnych placówek.

Na rynek bankowych usług elektronicznych wkracza coraz więcej banków, które mogą występować pod trzema postaciami:

Świadczenie usług finansowych poprzez elektroniczne kanały dystrybucji znajduje się w naszym kraju na początkowym etapie rozwoju, ale należy zauważyć, że nastąpiło znaczące przyspieszenie prac związanych z wdrożeniem elektronicznych kanałów dystrybucji usług. Aby szybciej się zbliżyć do poziomu krajów wysoko rozwiniętych, powinno się przejść skokowo pewne etapy rozwoju elektronicznych kanałów dystrybucji, nie wdrażając rozwiązań, które w tych krajach miały charakter tylko przejściowy. Każdy duży bank w Polsce powinien w szerokim zakresie wykorzystywać elektroniczne kanały dystrybucji podstawowych usług bankowych, tworząc w tym celu sieć małych oddziałów. Tradycyjną dystrybucję usług podstawowych powinno się utrzymać, ale jej nie rozwijać. Małe i średnie banki nie mogą zaniechać przechodzenia na świadczenie usług poprzez kanały elektroniczne. Takie atuty tych kanałów, jak szybkość realizacji transakcji oraz dostęp do informacji, są również bardzo istotne dla klientów tych banków.

W zdecydowanej większości banków z powodzeniem wykorzystywanych jest kilka nowoczesnych kanałów dostępowych. Rachunek klient jest mu udostępniany za pośrednictwem urządzenia dostępowego [telefon, bankomat, komputer, telefon komórkowy, laptop bądź inne urządzenie elektroniczne] oraz łącza telekomunikacyjnego [sieci internetowe, sieci telefonii stacjonarnej, sieci telefonii GSM]. Usługi finansowe świadczone do tej pory przez banki zyskują na atrakcyjności przez permanentną dostępność. W rezultacie mamy do czynienia z takimi formami, jak Phone Banking, Home Banking [Corporate Banking], Internet Banking, SMS, WAP, Call Centre, Voice-IVR.

Jedną z pierwotnych usług jaką oferowano był tzw. Phone Banking, czyli możliwość sprawdzania stanu swojego konta bez konieczności udawania się do banku i stania w kolejce po wyciąg. Obecnie jest on coraz rzadziej stosowany przez banki z uwagi na dość ograniczone możliwości, jakie oferuje. Jest wypierany przez takie usługi jak Home Banking, Internet Banking.

Następną oferowaną usługą jest tzw. Home Banking umożliwiający szersze korzystanie z usług bankowych na odległość. Home Banking jest rozwiązaniem pozwalającym na komunikację dużych klientów (zwykle firm - stąd inna nazwa: Corporate Banking) z bankiem przy wykorzystaniu specjalistycznego oprogramowania zarówno po stronie banku, jak i klienta. Do łączności z bankiem wykorzystywane są najczęściej standardowe linie telefoniczne. Korzyści, jakie osiąga klient korzystający z Home Bankingu to przede wszystkim dostęp do informacji o stanie konta oraz przeprowadzanie na nim różnego rodzaju operacji, np. składanie poleceń przelewów, wypłat, zakupu dewiz, składanie wniosków kredytowych, zastrzeganie skradzionych czeków i ubieganie się o wydanie nowych, otwieranie nowych lokat. Jest to również źródło informacji o kursach walut, raportów z rynku kapitałowego, wyników sesji giełdowych czy też źródło informacji o oferowanych przez bank innych produktach, jak kredyty i lokaty.

Internet Banking jest rozwiązaniem pozwalającym na komunikację klientów detalicznych (osób prywatnych lub małych firm) z bankiem za pośrednictwem przeglądarki WWW i sieci Internet. Podstawową cechą takiego systemu jest brak konieczności zastosowania specjalistycznych programów po stronie klienta. Efektem tego jest zmniejszenie kosztów oferty (w systemie Corporate Banking konieczny jest wyjazd do klienta w celu instalacji programu).

Prosta forma kontaktu z klientem za pomocą telefonii komórkowej była wprowadzana przez banki już od dłuższego czasu. Angielski Barclays oferował na przykład we współpracy z operatorem Cellnet pakiet zawierający niższe ceny rozmów i dostęp do informacji o stanie konta przez krótkie wiadomości tekstowe (SMS). Bank zdobył w ten sposób około 250 tysięcy nowych klientów. Jednak dopiero wprowadzenie technologii WAP może być źródłem przełomu w wykorzystaniu tego kanału komunikacji z klientem. Dzięki WAP telefon staje się małą przeglądarką internetową, przy zastosowaniu technologii XML [eXtensible Markup Language], umożliwiającej m.in. błyskawiczne „przełożenie” zawartości serwisu na platfomę WAP, pozwalającą korzystać ze specjalnych serwisów analogicznych do „dużych” stron WWW. Klient może w ten sposób mieć interaktywny dostęp do usług banku w każdym miejscu i o każdym czasie. Limitem jest tu oczywiście niewielki ekran telefonu i ciągle jeszcze mała szybkość transmisji, jednak wady te niebawem powinny zostać przezwyciężone. Rozwijana przez Ericssona technologia Bluetooth pozwoli na wykorzystanie telefonu jako terminal sprzedaży: klient będzie mógł wybrać towar z automatu, który następnie połączy się z telefonem, sprawdzi cyfrowy podpis na karcie SIM i obciąży płatnością rachunek telefoniczny klienta. Telefon GSM wyposażony w Bluetooth pozwala na komfortowe korzystanie z transmisji danych. Nie ma potrzeby wyjmowania telefonu z kieszeni czy futerału, czy też ustawiania go w jakiś szczególny sposób. Możemy telefon pozostawić w kieszeni płaszcza, a kilka metrów dalej uruchomić notebooka i uzyskać połączenie. Możliwość pracy w internecie bez wyciągania telefonu i podłączania kabli do notebooka szczególnie sprawdza się podczas podróży, gdzie z reguły jest mało miejsca. W tym przypadku nie płaci się za czas spędzony w Internecie, tylko za ilość ściągniętych i wysłanych danych.